زولبیا و بامیه یکی از شیرینی‌های معروف و محبوب ایرانی هستند که بیشتر در ماه رمضان و در کنار چای مصرف می‌شوند. تاریخچه این شیرینی‌ها به دوره‌های بسیار قدیمی برمی‌گردد و ریشه‌های آن‌ها در فرهنگ‌های مختلف منطقه‌ای و حتی جهانی قابل مشاهده است.

زولبیا، که ظاهری شبیه به لوزی یا حلقه‌های کوچک دارد، به احتمال زیاد از غذاهای هند یا خاورمیانه وارد ایران شده است. این شیرینی ابتدا در دوران ساسانیان به عنوان یکی از شیرینی‌های مخصوص در دربارها و مهمانی‌های سلطنتی شناخته می‌شد. در آن زمان، این شیرینی به نام "سوندیکا" یا "زولبیا" در هند شناخته می‌شد که در کنار دیگر غذاهای خاص مانند "کباب‌ها" و "حلواها" مصرف می‌گردید. در طی قرون وسطی، این شیرینی‌ها به مناطق مختلف آسیای میانه و سپس به ایران وارد شدند. در قرون اخیر، به خصوص در دوران صفوی، زولبیا به یکی از شیرینی‌های مشهور در ایران تبدیل شد و در کنار "بامیه" و "شربت‌ها" به عنوان دسر یا نوشیدنی‌های گوارا در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف مصرف می‌شد.

بامیه، که به شکل کوچک و قندی است، نیز در اصل ریشه‌های خود را از آشپزی عثمانی و مناطق عربی می‌گیرد. این شیرینی از ترکیب آرد، شکر و گلاب تهیه می‌شود و در طول تاریخ به طور خاص در کشورهای عربی و ترک‌زبان مورد توجه بوده است. به تدریج این شیرینی به ایران وارد شد و در کنار زولبیا به عنوان یک شیرینی فانتزی و خوشمزه در جشن‌ها و مناسبت‌های مختلف مانند ماه رمضان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. بامیه به دلیل ترد بودن و شیرینی خاص خود محبوبیت زیادی دارد و در ایران به عنوان یکی از شیرینی‌های سنتی در سفره‌های افطار در ماه رمضان مشاهده می‌شود.

در حال حاضر، زولبیا و بامیه به عنوان دو شیرینی جداگانه، اما در بسیاری از موارد در کنار هم، در شیرینی‌فروشی‌ها و سفره‌های ایرانی سرو می‌شوند. این شیرینی‌ها نه تنها طعم و مزه خاصی دارند، بلکه به دلیل شکل ظاهری و تزئینات خود نیز در جشن‌ها و مراسم‌ها به عنوان نمادی از خوشی و سرور به کار می‌روند.

زولبیا و بامیه تنها مختص ایران نیستند و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز محبوبیت دارند. این شیرینی‌ها در مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای مرکزی و حتی برخی کشورهای شمال آفریقا به عنوان شیرینی‌های سنتی و محبوب شناخته می‌شوند. در اینجا به چند کشور که در آن‌ها زولبیا و بامیه مصرف می‌شوند اشاره می‌کنیم:

1. ترکیه: در ترکیه، شیرینی‌های مشابه زولبیا و بامیه با نام‌هایی چون "لوکوم" و "کنافه" شناخته می‌شوند. بامیه ترکی، که به "کادایف" معروف است، یک شیرینی مشابه بامیه ایرانی است و معمولاً در کنار شربت‌ها سرو می‌شود. زولبیا نیز به نام "شیرینی شربتی" در این کشور محبوب است.

2. سوریه: در سوریه نیز بامیه و زولبیا طرفداران زیادی دارند. این شیرینی‌ها معمولاً در ماه رمضان و به عنوان بخشی از افطار سرو می‌شوند. در این کشور، بامیه به شکل‌های مختلفی مانند بامیه‌های کوچکتر یا حتی در اندازه‌های بزرگ‌تر دیده می‌شود.

3. لبنان: بامیه در لبنان نیز بسیار محبوب است. این کشور دارای انواع مختلف بامیه است که شبیه به بامیه ایرانی و ترکی است و در کنار شربت گل‌محمدی یا عسل مصرف می‌شود. زولبیا نیز به نام "زولبیا و بامیه" در لبنان شناخته شده است و به طور گسترده در ماه رمضان و جشن‌های خاص پخته می‌شود.

4. مصر: در مصر، بامیه نیز یکی از شیرینی‌های محبوب است که با نام "بامیه مصری" شناخته می‌شود. این شیرینی در ماه رمضان و سایر جشن‌ها مصرف می‌شود. زولبیا نیز در برخی مناطق این کشور تحت نام مشابه به "زولبیا" یا "زلوبیا" شناخته می‌شود.

5. عراق: در عراق، بامیه به عنوان یکی از دسرهای مشهور در مهمانی‌ها و جشن‌ها سرو می‌شود. همچنین، زولبیا نیز به عنوان یک شیرینی خوشمزه و سنتی در کنار شربت‌ها و نوشیدنی‌ها مصرف می‌شود.

6. کشورهای آسیای میانه: در کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان، زولبیا و بامیه به عنوان شیرینی‌های سنتی و خوشمزه در مهمانی‌ها و مناسبت‌های خاص مانند عیدها و جشن‌ها سرو می‌شوند. این شیرینی‌ها در این کشورها معمولاً به صورت سرخ‌شده و آغشته به شربت شیرین مصرف می‌شوند.

7. پاکستان و هند: در پاکستان و هند نیز، به ویژه در ماه رمضان، بامیه و زولبیا جزو شیرینی‌های رایج و محبوب هستند. در این کشورها، به آن‌ها نام‌هایی مشابه به "ژلابی" داده می‌شود. ژلابی در این کشورها با شربت‌های گل‌محمدی و عسل به همراه سایر دسرهای شیرین مصرف می‌شود.

در مجموع، زولبیا و بامیه شیرینی‌هایی هستند که در بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه، آسیای مرکزی و حتی شمال آفریقا محبوبند و در جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی و فرهنگی به ویژه ماه رمضان، مصرف آن‌ها رایج است.